Vegetatief vermeerderen

Wie wel eens een tuincentrum bezoekt, wordt overweldigd door de grote hoeveelheid planten, struiken of bomen die er staan. Vooral als veel van dezelfde planten in bloei staan, is het effect groot. Planten, bomen en struiken, allemaal mooi in het gelid naast elkaar en bijna allemaal even hoog en breed. Hoe krijgt de kweker dat toch voor elkaar?

Her en der in het land zijn er kwekerijen, die gespecialiseerd zijn in het vermeerderen van potplanten, varens, snijbloemen, struiken, vaste planten en bomen. Veel van die jonge planten worden weer verder grootgebracht bij andere gespecialiseerde bedrijven, waarna ze uiteindelijk in de detailhandel terechtkomen om te worden verhandeld.

Nakomelingschap uit zaad

Niet alle planten worden gezaaid. Bij zaaien moet je maar afwachten wat eruit komt. Als er niet de grootste zorg is besteed aan een gecontroleerde bestuiving, kunnen de nakomelingen uit het zaad heel verschillend zijn; bijvoorbeeld in bloemkleur. Bij planten die ongecontroleerd, geslachtelijk worden vermenigvuldigd, treedt een hoge mate van variabiliteit op. Daarvan wordt natuurlijk wel gebruikgemaakt. In de natuur gebeurt het vanzelf. Kwekers maken er gebruik van om planten met betere eigenschappen of een andere bloemkleur te krijgen. De bestuiving gebeurt dan niet lukraak, maar door het juiste stuifmeel van die ene plant met bijzondere eigenschappen over te brengen op de stamper van de andere geselecteerde plant. Deze methode volgt de wet van Mendel. De uitkomst is in hoge mate voorspelbaar. Ingewikkeldere methoden bedienen zich van veranderingen in de genen. Van wat hierbij mogelijk is, is het einde nog niet in zicht.

Vegetatief nakomelingschap

Heel veel planten worden ‘vegetatief’ vermeerderd. Het gaat snel en je bent verzekerd van veel van dezelfde planten met dezelfde eigenschappen als de moederplant. Deze manier van vermeerderen is ongeslachtelijk; je hebt er geen stampers en meeldraden bij nodig. ‘Klonen’ wordt dit wel genoemd. Een kloon is de gehele door vegetatieve vermeerdering ontstane nakomelingschap van één plant: de moederplant.

Het kenmerk van een kloon is dat alle planten er precies hetzelfde uitzien en dezelfde eigenschappen hebben. Variabiliteit is daarmee uitgebannen. Bomen in een straat hebben we het liefst even hoog en breed. Dat van een heestersoort alle planten even hoog en breed worden, vergemakkelijkt voor de tuinarchitect het architectonisch gebruik. Of het spel dat daarmee kan worden gespeeld.

In het laboratorium worden planten vermeerderd door met een microtoom minuscuul kleine plakjes van een stengel te snijden en die – op een voedingsbodem gelegd – te laten uitgroeien tot volwaardige planten. Meristeemcultures worden die genoemd. Zo gaat het o.a bij de vermeerdering van anjers.

Zelf aan de slag?

Wie heeft niet zelf eens een stekje gesneden? Of zou dit wel willen, maar weet eigenlijk niet hoe dit moet? Er zijn ‘veel stengels die naar een nieuwe plant leiden’. Niet om zelf een kwekerij te beginnen, maar voor de aardigheid en de voldoening als het is gelukt. Voor anderen een uitdaging om naast stekken eens andere, beproefde manieren van vermeerderen uit te proberen en misschien wel om geld te besparen op een dure aanschaf van veel van dezelfde planten. Niet alles zal meteen lukken, omdat je nu eenmaal niet beschikt over geavanceerde hulptechnieken, zoals een nevelinstallatie, klimaatregeling of automatische toediening van voedingsstoffen etc. Desondanks zal er wel iets van terechtkomen: plantjes die met eigen handen zijn grootgebracht!

Om te kunnen ‘griffelen’ of te ‘marcotteren’ is een zetmes nodig; om te oculeren een oculatiemes. Een zetmes is lang en recht, een oculatiemes kort en gebogen. De punt van een oculatiemes is vlijmscherp, daarmee kun je mooie zg. T-sneden maken.

Een zetmes is lang, een oculatiemes is kort en heeft een karakteristieke scherpe punt

Zes manieren om planten te vermeerderen zijn beschreven. Niet elke manier kan worden gebruikt voor elke plant. Een kenmerkend voorbeeld per manier van vermeerderen is geïllustreerd. Telkens ook wordt een aantal planten per manier van vermeerderen opgesomd.

Alle vormen van vermeerderen