Ginkgo biloba

Ginkgo wordt gebruikt in de Chinese kunst van de Penjing, als bonsai, straatboom, leiboom en zelfs als haag. Op allerlei manieren wordt de boom gemarteld en dan moet je nog weten dat Ginkgo beschermd is en ook nog eens de allerlaatste overlevende is uit de plantenklasse van de Ginkgoinae.

Het mooiste van Ginkgo is ongetwijfeld het waaiervormige blad.

Blad van Ginkgo is waaiervormig

Bij een jonge boom is het blad diep ingesneden; er tekenen zich dan twee lobben af. De soortnaam is daarvan afgeleid: biloba. De Nederlandse naam voor Ginkgo is Japanse notenboom (Eng.: maidenhairtree, Duits: Facherblattbaum, Frans: l’arbre aux quarante écus, Japans: Ginkyo). In Mantessa Plantarum beschreef Linneaus in 1771 de boom onder de naam Ginkgo biloba.

Dicht bij naaldhoutgewassen

Ginkgo behoort tot de naaktzadige (Gymnospermae). De boom vormt een aparte klasse die dicht bij de klasse van de coniferen (Coniferae) thuishoort. Het bijzondere aan Ginkgo is dat hij bladverliezend is, wat hem heel bijzonder maakt onder de coniferen. In het najaar verkleurt het blad naar schitterend goudgeel, bij de eerste kou dwarrelen alle bladeren er in hoog tempo af. Het blad is een geliefd object om te worden gedroogd en om er figuraties achter glas mee te maken.

Geschiedenis

Ginkgo werd als eerste beschreven door de Duitse arts Engelbert Kaempfer in 1712. Bij zijn bezoek in 1690 aan Japan bestudeerde hij uitvoerig alle delen van Ginkgo. De boom was daar toen al in cultuur. Ook in China groeit de boom. In welke van de twee landen de bakermat ligt, is niet meer precies vast te stellen. Naar men aanneemt in China.
Kaempfer bracht zaden en planten mee. In de Hortus in Utrecht werd de vondst gezaaid en geplant. Kaempfer was in dienst van de Verenigde Oost-Indische Compagnie. Vandaar dat de eerste Ginkgoin Europa in Nederland terechtkwam.
Al veel eerder, in het oude China, zijn Ginkgo’s in paleis- en tempeltuinen geplant. De oudste exemplaren zijn te zien nabij de berg Tai Sjan, de heiligste berg van China. Aan de voet van de berg bij de stad Tai An ligt het tempelcomplex Poe Tsjao, waaromheen een schat aan oude pijnbomen staat en ook Ginkgo is er te bewonderen. Op Chinese schilderijen is Ginkgo vaak afgebeeld, gedichten zijn eraan gewijd. Boeddhistische monniken vereren de boom nog steeds.
Ook in Europa werd de boom vereerd: Goethe maakte er een gedicht over. De hoogste Duitse onderscheiding op het gebied van de dendrologie heeft het Ginkgoblad als motief.

Aarvormige manlijke bloeiwijze		De vrouwelijke bloeiwijze bestaat uit twee vlezige zaadknopjes		Het zaadomhulsel is vlezig en geelbruin van kleur		Een opengesneden vrucht met daarin zaad

Bloemen en stinkende vruchten

Merkwaardig genoeg zijn er in de wereld minder vrouwelijke dan manlijke bomen.

Vruchten van Ginkgo

Ginkgo is tweehuizig: er zijn mannetjes- en vrouwtjesbomen. Alleen als ze in bloei staan, is het verschil te zien. De manlijke bloeiwijze bestaat uit een korte aar, die al of niet hangt. Vrouwelijke bloeiwijzen bestaan uit twee knopjesachtige eikels op een kort steeltje. Vrouwelijke bloeiwijzen worden met door de wind meegevoerd stuifmeel bevrucht. De zich ontwikkelende zaden groeien in aparte kamers binnen de ronde vrucht. Ook al is de vrouwelijke bloeiwijze niet bevrucht, dan toch is het mogelijk dat er vruchten aan de boom komen. Dit is dan een loze vrucht. In de herfst vallen de abrikoosvormige vruchten van de boom. De vruchten stinken vreselijk naar ranzige boter. Het zachte omhulsel van de zaden is giftig. In China en Japan worden zaden wel geroosterd en opgegeten. Deze lekkernij zou (een teveel aan) alcohol neutraliseren.

Ginkgo is te gebruiken als park- en straatboom.

Ginkgo is een goede boom in de straat (Amsterdam – Watergraafsmeer)

In een grote tuin kan Ginkgo als solitair worden geplant. De boom wordt ca twintig meter hoog en zes tot acht meter breed. De boom is uitermate goed bestand tegen luchtvervuiling. Van het hout worden meubels en bijzondere houten voorwerpen gemaakt. Het is een heel gezond blijvende boom met nauwelijks ziekten of aantastingen.

Snoeien

Er moet alleen worden gesnoeid om eventueel concurrerende harttakken weg te nemen. De snoei wordt uitgevoerd als al het blad is verdwenen: herfst tot begin van het voorjaar. Verdere snoei is onnodig. Inkorten van zijtakken betekent meestal dat de hele tak afsterft. Aan Ginkgo groeien twee vormen van zijscheuten: traag groeiende kortloten met alleen aan de top blad en snel groeiende scheuten met zijtakjes en blad. Van de laatstgenoemde groeien er vaak veel scheuten verticaal (omhoog). Een gezonde boom heeft zowel horizontale als verticale scheuten.