Een mondvol alleen al is de naam van deze boom. Van de vruchten worden producten gemaakt voor een volle buik of waarvan je lollig kunt worden (hik). En of dat nog niet genoeg is, de aanduiding voor het gewicht van zuiver goud en edelstenen wordt in karaat uitgedrukt. Ook dat heeft alles te maken met
 |
| Een johannesbroodboom heeft peulen, die wel 30 – 40 cm lang worden |
|---|
de johannesbroodboom.
Alleen het feit dat de boom moeilijk te krijgen is, maakt hem al bijzonder. Soms lukt het nog wel eens ‘ergens’ een exemplaar te bemachtigen in het subtropische gedeelte van een plantenkas.
Johannesbroodboom heet in het Latijn Ceratonia siliqua en behoort tot de familie van de Fabaceae. Oorspronkelijk komt de plant uit Arabië.
Zelf zaaien vergt geduld, omdat de zaden er maanden over doen om te kiemen. Het grootbrengen van de zaailingen is eenvoudig; dat lukt iedereen. De zaden zitten in lange peulen en die peulen zou je zelf kunnen verzamelen, ergens in het gebied van de Middellandse Zee.
De aanvankelijke struik kan op een beschutte plek in de tuin uitgroeien tot een aardige boom van zo’n 4 – 5 m hoog. Als struik is hij op een balkon of binnenshuis een dankbare plant. Groen blijvend met min of meer ronde, glimmende bladeren. In een ruimte met een hoge luchtvochtigheid groeit de struik het beste. Vanaf mei tot oktober kan hij buiten worden gezet.
In de gebieden rond de Middellandse Zee worden de bomen 15 – 25 m hoog. Hoe ouder ze worden, des te meer schilderachtige kwaliteiten ze krijgen vanwege hun
 |
| De bloemen van de johannesbroodboom vallen niet op vanwege hun schoonheid, maar eerder door cauliflorie |
|---|
weerbarstige en knoestige uiterlijk. In die gebieden komen de bloemen in maart – april en/of oktober – november te voorschijn. De bloemen zijn onaanzienlijk, niet voornaam en hebben een roestbruine kleur. De bloemen komen uit de takken te voorschijn, een verschijnsel dat ook de judasboom niet vreemd is. ‘Cauliflorie’ is de botanische aanduiding voor het verschijnen van bloemen op naakt hout.
De bloemen zijn eenslachtig en bezitten geen kroonblaadjes. Ze zijn of mannelijk en hebben dan vijf meeldraden of vrouwelijk en hebben dan een stamper. De vrouwelijke bloemen worden in hoofdzaak door vliegende insecten en via de wind bevrucht. In het najaar worden de groene peulen geoogst en te drogen gelegd. De peulen geven een doordringende zoete geur af die naarmate ze droger worden afneemt.
Van veevoer tot eau de vie
De peulen worden in massa’s tot veevoer verwerkt. Dat is hier
 |
| De zaden hebben een sterk aroma |
|---|
verder niet interessant. Wel is van belang dat de zaden worden gemalen en zo als vervanging van cacao worden gebruikt.
Denk niet, dat het surrogaat alleen in slechte tijden als grondstof voor chocolade wordt gebruikt. Het wordt vaker gebruikt dan menigeen denkt of weet. De zaden zijn een goed vervangingsmiddel van cacao, die gewonnen wordt uit de vrucht van de cacaoplant.
 |
| Vrucht van de cacaoboom |
|---|
De cacaoplant is ook een groen blijvende boom of struik. Theobroma cacao is de Latijnse naam; die is afgeleid van de Griekse woorden theos = god en brooma = spijs. Hij is er één uit de familie van de Sterculiaceae en is een aardige kamerplant. Van de vruchten van de johannesbroodboom wordt verder nog siroop gemaakt en het wordt als aromatiseringsmiddel aan pijptabak toegevoegd. In Portugal wordt eau de vie uit de vruchten gedestilleerd. Daar moet je dan wel van houden.
Gewichtsbepaling goud en edelstenen
Ceratonia is afkomstig van het Griekse woord keras, dat hoorn betekent. De hoorn slaat in dit verband op de vorm van de peul, die met enig voorstellingsvermogen daarvan wel wat weg heeft. De Grieken ontdekten dat de zaden een constant gewicht hebben. Het begrip karaat is dan ook te danken aan deze eigenschap.
In de metallogie werd het constante gewicht verbonden aan het gewicht van zuiver goud: het aantal delen goud op 24 delen van een legering = 24 karaat goud. Nu is de waarde van 1 karaat gelijk aan 200 mg (bij edelstenen en parels). In de mineralogie wordt de aanduiding karaat gehanteerd als gewichtseenheid voor edelstenen en parels.
