Gagel is een struik voor grote tuinen, grenzend aan heideveld of veenmoeras. Niet dat de struik een grote sierwaarde heeft, maar het heerlijke harsachtige aroma is bijzonder en de roodbruine kleur van de scheuten is opvallend. In tal van drankjes is het aroma van gagel verwerkt.
Gagel (Myrica gale) komt in Nederland van nature voor. Myrica behoort tot de gagelachtigen (Myricaceae). Het is met de varenberk
 |
| De manlijke katjes vallen op in het voorjaar |
|---|
(Comptonia) het enige geslacht dat hiertoe behoort. Op lichtzure en vochtige grond bij heidevelden en langs oude rivierbeddingen is gagel als zoomvegetatie van nature te zien. De struik kwam al in het Boreaal (7000 – 5500 voor Chr.) in ons land voor; de tijd die grotendeels samenviel met de zogenaamde Nieuwe Steentijd. Het Boreaal werd gekenmerkt door een klimaat dat vergelijkbaar is met ons hedendaagse klimaat, maar minder wisselvallig. Op de Waddeneilanden en op plaatsen in de duinen, waar de grond kalkarm is, zijn nog flinke struwelen van gagel aanwezig. In Drente voornamelijk nabij de stroomdalen op het Drents plateau. Wasgagel (Myrica pensylvanica of ook wel Myrica cerifera) is bij ons verwilderd. In de Achterhoek is deze struik op enkele plaatsen wel aanwezig. Gagel wordt ongeveer één meter hoog.
Katjes en blad
Gagel is een- of tweehuizig. Struiken met grote katjes (10 – 15 mm) zijn manlijk, die met kleine katjes (5 – 6 mm) zijn vrouwelijk. De katjes van de manlijke struik kunnen éénhuizig zijn. Dat wil zegge, ze bevatten zowel meeldraden als stampers. Vrouwelijke bloemen
 |
| Gagel groeit in een open situatie. Het is een typisch voorbeeld van een randvegetatie |
|---|
bestaan uit een stamper en twee roodbruine stempels omgeven door kleine schutblaadjes. Manlijke bloemen hebben vier meeldraden en zijn dus soms één- of tweehuizig. Zowel manlijke als vrouwelijke bloemen hebben geen honingklieren.
Het blad van gagel is scherp gezaagd. Het voelt leerachtig aan en is langwerpig van vorm. De grootste breedte ligt nabij de top van het blad. Bij wrijven van het blad komt de aangename harsachtige geur vrij. In het najaar verkleuren de bladeren naar roestbruin.
Stikstof binden
Gagel groeit met lange ondergrondse uitlopers. Aan de wortels zitten knolletjes in wisselende grootte. De knolletjes bevatten een zwam/schimmel
 |
| Het blad lijkt op dat van olijf |
|---|
(mycelium) en dient om stikstof in op te slaan. Stikstof wordt niet via het blad uit de lucht opgenomen, maar uit de grond. Daarmee kan gagel moeilijke tijden overbruggen.
Balsem en extracten
De tweede naam van Myrica = gale is afgeleid van het Keltische woord gal, dat zoveel betekent als balsem. Naar wordt aangenomen, werd door de Kelten een extract gemaakt van de bladeren van gagel, dat diende om pijnen aan handen en benen te verzachten. In vroeger tijden werd extract van gagel toegevoegd aan bier en andere alcoholische drankjes. Zowel blad als stengels van gagel hebben klieren die het harsachtige aroma verspreiden. De boeren-plattelandsbevolking gebruikte blad en takken om muggen te verdrijven. Zonder overdrijven: gagel ruikt heerlijk.
