Zuurbes voor prik en pracht

Zuurbes (Berberis) is er te kust en te keur. Er zijn bladverliezende en bladhoudende soorten, soorten met aardige bloemen en mooie bessen. Wat ze allemaal gemeen hebben, zijn gemene doornen aan twijgen en bladeren. Sommige zijn geschikt om er een haagje mee te maken, andere lenen zich uitstekend als solitair of om er een vak mee in het openbaar plantsoen te vullen. Zo is er voor

Berberis thunbergii ‘Atropurpurea’ is een bruinbladige cultuurvariëteit

ieders smaak en voor tal van doelen wel een zuurbes te bedenken. Vooral roodbladige variëteiten vallen in de smaak, maar daar zou juist spaarzaam mee moeten worden omgegaan.

Berberis behoort tot de zuurbesachtigen (Berberidaceae). Veel soorten komen uit China, Indo-China, Zuid-Amerika, Japan of zijn inheems in Europa. Berberis vulgaris, de gewone zuurbes, komt in Nederland in verwilderde vorm voor. Vrijwel alle zuurbessen bloeien met geel getinte bloemen. Ze trekken insecten en bijen aan. Honden en katten hebben een hekel aan de stekelige struik, maar die niet alleen. Wie een keer zijn zuurbessenhaag moet knippen of snoeien, kan maar beter een paar stevige handschoenen aantrekken. In openbaar plantsoen is zuurbes een uitstekende papiervanger, waarvoor plantsoenarbeiders liever hun ogen sluiten. Wie denkt het snoei- of knipafval te kunnen laten liggen, komt het jaar erop bedrogen uit: de stekels vergaan buitengewoon langzaam. De stevige doornen van zuurbes zijn in feite vervormde bladen.

Berberis vulgaris komt in Nederland verwilderd voor		Berberis lologensis bloeit rijk met diep oranjegele bloemen

In sommige graanverbouwende streken is de gewone zuurbes (Berberis vulgaris) uitgeroeid. Op bladeren, bloemen en vruchten kan zich een roestzwam (Aecidium berberidis) ontwikkelen. De sporen hiervan zijn schadelijk voor granen en grassen, waardoor zich graanroest (Puccinia graminis) op het gewas kan ontwikkelen.

Berberis heeft niet alleen fel gekleurde bloemen. Meestal zijn de eivormige, roodachtige of blauwe bessen wel zo aardig om te zien. Alle soorten zuurbes zijn winterhard. De bladverliezende soorten zijn over het algemeen wat sterker dan de wintergroene soorten. Zuurbes groeit op alle gronden, maar heeft een voorkeur voor wat zandige grond. Ze groeien op plaatsen in de zon, halfschaduw en schaduw. Naarmate ze minder worden blootgesteld aan de zon, groeien ze ijler en meer stakerig.

Snoeien

Kleinbladige zuurbes kan goed worden geknipt als haagje of als vormstruik, zoals wel wordt gedaan met Buxus. Alle

Berberis lologensis is een groenblijvende hybride van zuurbes

zuurbessen reageren goed op verjongingssnoei. Wie zuurbes als haagje wil gebruiken, ziet maar zelden of heel weinig van de bessen. Een haagje van zuurbes wordt na de bloei in vorm geknipt. Wie toch veel bessen wil zien, knipt in de herfst of aan het begin van de winter. Alle overige snoei wordt midden tot eind van de winter uitgevoerd.

De roodbladige cultuurvariëteiten zijn geschikt als solitair. Leuk als incident voor op balkon of accent in de tuin, maar als haagje of beplanting in een groep ‘schreeuwen’ ze om alle aandacht. Gebruik ze daarom spaarzaam. Beter is het om echt mooie solitairs van zuurbes te gebruiken als er een accent nodig is: Berberis koreana of Berberis hybrido-gagnepainii ‘Chenaultii’ (synoniem is Berberis chenaultii). Of kies voor Mahonia bealei, Mahonia bealei ‘Gold Dust’ of Mahonia bealei ‘Hivernant’. Deze soort en variëteiten van Mahonia lijken op een grote uitvoering van zuurbes.

De bladeren zijn decoratief en tussen de dertig tot vijftig centimeter lang. Het zijn alle groenblijvende struiken met geelachtige bloemen, die in de winter (december – januari) aan de struik verschijnen en met donkerblauwe bessen in maart – april.