Het geslacht Clerodendrum (familie Verbenaceae: ijzerhard) kent verscheidene soorten, alle afkomstig uit China en Japan. Er zijn er maar twee, die met een redelijke kans op succes in Nederland kunnen worden gehouden. Deze planten verschillen qua groeiwijze hemelsbreed met elkaar, maar hebben toch weer enkele raakvlakken, waardoor de verwantschap ook voor een gemiddelde tuinliefhebber al snel duidelijk wordt.
 |
| Clerodendrum bungei |
|---|
Een bijzonder kenmerk van deze plant is de bloeitijd: pas laat, in de nazomer. In augustus tot september verschijnen de trossen met bloemen. Omdat er in deze tijd slechts weinig andere heesters bloeien, is dit een extra aantrekkelijk argument om er eens één aan te planten. Kansenboom wordt deze heester wel genoemd. Of pindakaasstruik. In China groeit de struik langs wegbermen en als ondergroei in bossen. Tot op een hoogte van 2.300 meter komt de struik voor. Ook in Japan is de struik inheems.
Clerodendrum bungei
De minst winterharde soort, maar toch ook als vaste plant redelijk goed in een gemiddelde tuin te handhaven. Een beschut plaatsje tegen een
 |
| Clerodendrum heeft graag een beschut plaatsje |
|---|
gevel kan wel als extra stimulans werken. Elk voorjaar verschijnen er kruidachtige stengels met eerst donker, later naar groen verkleurend, glanzend blad. Opvallend is de pindakaaslucht, die van het hartvormige toegespitste blad afkomt. Ook andere soorten hebben deze typische bladlucht. De bloemen van deze soort verschijnen niet allemaal tegelijkertijd, maar over een langere periode. Ze vormen grote, bolle bundels met stervormige bloemetjes, die een dieproze kleur hebben. De sterke geur van de bloemen kan zelfs door sommige liefhebbers als prikkelend worden ervaren. Normaal gesproken verdwijnen alle scheuten in de winter om in het voorjaar uit de wortels weer opnieuw uit te lopen: de groeiwijze van een vaste plant. Op beschutte plaatsen in het westen en zuiden van ons land kan deze soort echter ook wel eens tot een struikvorm uitgroeien. Een plaats in de zon, al dan niet gedeeltelijk gefilterd door omringende bomen, is ideaal voor deze soort. De grondsoort: humeus – doorlatend, vochthoudend – stelt geen bijzondere eisen; de gemiddelde tuingrond is voldoende. Voor de liefhebbers van bont blad: er is onlangs ook een cultivar op de markt gekomen met een roomwitte rand om elk blad. Clerodendrum bungei is een prachtige soort voor liefhebbers, die eens iets anders willen.
 |
 |
|
| C. bungei bloeit met een bolvormige compacte bloemtros, die bezet is met stervormige, roze bloemetjes, waaruit witte meeldraden steken | ||
|---|---|---|
Clerodendrum trichotomum
Deze soort is bekender dan de vorige, maar nog steeds een bijzonderheid. In tegenstelling tot C. bungei heeft deze soort een sterk verhoutend karakter en kan uiteindelijk zelfs tot een kleine boom uitgroeien. Clerodendrum trichotomum heeft in vergelijking met andere heesters geen afwijkende standplaatseisen, maar geeft de voorkeur aan een humeuze grondsoort, die zowel doorlatend als vocht vasthoudend moet zijn. De bloemen verschijnen pas in grote hoeveelheden als de plant een weinig is uitgegroeid. De eerste jaren zuller er daarom vooral takken en hartvormig toegespitste bladeren worden gevormd, maar na de hevigste groeistuipen verschijnen er losse bundels stervormige, witte bloemen vanuit rode kelkbladeren. Weer zorgt de late bloei voor een uiterst opvallende verschijning: niemand rekent meer op een uitbundig bloeiende heester in augustus. De parfumachtige geur van de bloemen, die vaak tot tientallen meters reikt, is na een zonnige dag een dankbare herinnering in de zwoele avonduren.
 |
 |
|
| De takken van C. trichotonum groeien afhangend en naar alle kanten gekeerd | C. trichotonum bloeit met tere, witte bloemen |
|---|
In tegenstelling tot C. bungei verschijnen de bloemen van deze soort wel allemaal tegelijk. Na de bloei worden er staalblauwe bessen gevormd, die sterk tegen de rode kelkbladeren afsteken. Alhoewel u natuurlijk wel enige jaren geduld moet hebben, verdient deze heester absoluut een plaatsje in elke tuin. Na jaren neemt de kroon, uitgroeiend naar een solitaire of zelfs boomachtige vorm, een afgeronde tot afgeplatte vorm aan. Zeker vanwege de na jaren flinke omvang is het handig hiermee al bij de planning van uw beplanting rekening te houden. Toch blijft Clerodendrum trichotomum een heester. Een kenmerk van bladverliezende heesters is, dat stammen na verloop van jaren plotseling kunnen afsterven zonder echt te verhouten. Dit kan soms ook met C. trichotomum gebeuren. De plant zelf heeft daar het volgende op gevonden: opvallend is het grote aantal worteluitlopers, dat vrijwel elk jaar wordt gevormd. Als in een kring verschijnen er soms overal nieuwe uitlopers, elk een nieuwe plant vormend. Deze eigenschap wordt over het algemeen in de gemiddelde tuin niet als wenselijk ervaren. De uitlopers kunnen echter vrij gemakkelijk worden weggehaald. Binnen korte tijd kan elke uitloper tot een nieuwe plant uitgroeien.
Clerodendrum trichotomum var. fargesii
In Nederland wordt Clerodendrum trichotomum var. fargesii aanbevolen. Deze variëteit zou iets meer winterhard zijn, maar de bloemen zijn minder opvallend, minder aanwezig en hebben ook minder kleur. Zelf heb ik nauwelijks ervaren, dat aangeplante C. trichotomum veel last heeft van vorstschade. Hoogstens moest in het voorjaar een aantal afgestorven, dunne takken worden verwijderd. Tegenwoordig (2004) worden er vanuit Italië
 |
| Clerodendrum bungei ‘Pink Diamond’ bloeit in de nazomer |
|---|
ook wel hoogstammen van C. trichotomum geleverd. Een dergelijke solitair kan al snel tot een spectaculaire, kleine boom uitgroeien, dankzij de van nature bolronde kroon, overdekt met bloemen en bessen in de nazomer en herfst.
Waarom zie je deze bijzondere heesters zo weing? Waarschijnlijk is dat te danken aan het feit, dat Clerodendrum als heester niet bloeiend is te leveren: de nieuwe eigenaar moet dus enig geduld betrachten. Een andere reden is waarschijnlijk de afwijkende bloeitijd: slechts weinige liefhebbers kijken verder dan enige weken vooruit en schaffen bij voorkeur planten aan, die op dat moment in bloei staan. Hebt u echter voldoende ruimte, dan is een Clerodedrum trichotomum, bijvoorbeeld aan de buitenrand van uw tuin geplant, een prachtige heester, die na enkele jaren zeker beeldbepalend kan zijn.
Snoeien
De struik heeft weinig snoei nodig. Topeinden die bevroren zijn geweest moeten tot op het levende hout, boven een levend oog worden weggeknipt. De overige snoei is alleen nodig om meer licht in de struik te brengen als hij te dicht dreigt te worden. Selecteer in dat geval de sterkste zijscheuten, die vanuit de spil groeien. Het snoeien kan direct worden uitgevoerd na de laatste bloei in oktober.
