Victoria amazonica

Af en toe brengt een krantenkop mensen op de been. Zo ook de aankondiging dat ‘de koningin der waterlelies’ weer zou gaan bloeien. Een bijzonderheid? Ja, de plant bloeit niet ieder jaar. Vooral omdat deze waterplant in een nagebootst milieu wordt gehouden: een tropische kas of verwarmde vijver.

De eerste nacht is de bloem van Victoria amazonica friswit van kleur

En het is een nachtbloeier, waardoor je wel een gemotiveerd liefhebber moet zijn om je nachtrust voor zo’n bezienswaardigheid op te offeren.

Victoria amazonica is alleen al merkwaardig om z’n bloei. De waterlelie bloeit dus uitsluitend ‘s nachts en bovendien voltrekt zich dan het wonderlijke schouwspel van het verkleuren van de bloem. De bloem kan een doorsnede van twintig centimeter bereiken en bloeit maar twee nachten achtereen. De eerste nacht opent de bloem zich in een smetteloos witte kleur om vervolgens heel langzaam naar lichtroze te verkleuren. Hierna sluit de bloem zich weer. De tweede nacht verkleurt de bloem van lichtroze naar diep paarsroze.

Victoria amazonica wordt beschouwd als de koningin der waterlelies. De plant komt van nature voor in het Amazonegebied (Brazilië). Het is een in tropische wateren levende plant uit de familie van de Nymphaceae. De bloem verspreidt een ananasachtige geur als hij geopend is. Deze geur lokt ‘s nachts actieve kevers. Als de bloem zich sluit, worden deze kevers in de bloem opgesloten en raken bedekt met stuifmeel. De volgende nacht brengen de kevers het stuifmeel over op andere bloeiende bloemen, die vervolgens bevrucht raken.

Een Victoriawaterlelie legt een groot beslag op het wateroppervlak
Victoria amazonica heeft grote, drijvende bladen
Waterdruppels op het blad van Victoria amazonica
De structuur van het blad is ook aan de buitenkant zichtbaar
Een doornige bladrand

Deze waterlelie heeft drijvende bladen van exhorbitante afmetingen tot wel 2 meter in doorsnede. Gezien deze omvang en het ruimtebeslag van circa 6 meter op het wateroppervlak, waarbij ook nog eens een flinke waterdiepte wordt verlangd, is het bepaald geen plant, die in aanmerking komt voor een doorsneevijvertje. De bladen zijn zo groot en stevig, dat een klein kind er met gemak op kan zitten, terwijl het blad blijft drijven.

Het blad van Victoria amazonica heeft tal van nerven, die zijn gevuld met lucht. Hierdoor heeft het blad een groot drijvend vermogen. Joseph Paxton liet zich voor zijn ontwerp voor de kas in Chatsworth inspireren door de nervenstructuur van deze plant. In deze kas ook bloeide de eerste Victoria amazonica buiten het stroomgebied van de Amazonerivier. De kas was groot genoeg om koningin Victoria – naar wie de waterlelie is vernoemd – met rijtuig en al erdoor te laten rijden.

Victoria amazonica stelt hoge eisen aan de watertemperatuur. Die moet ten minste 30 °C. bedragen. Het is een snelgroeiende lelie, die doorgaans uit zaad wordt opgekweekt. Jonge planten moeten binnen korte tijd regelmatig worden verpot. Ze groeien in iets kleiïge grond, vermengd met verteerde stalmest en kunstmest. Vermeerderen gebeurt uiteraard ook in ‘tropische’ omstandigheden in een kas.

Victoria cruziana, de kleiner blijvende zuster van Victoria amazonica, verdraagt lagere temperaturen en kan bij een temperatuur van 20° – 24° C worden gehouden. Het blad heeft een bruinrode zweem en een bobbeliger uiterlijk. De opstaande rand langs de buitenkant van het blad is fel wijnrood tot paars, maar is lager dan die van Victoria cruziana. De bloem is over het algemeen ook kleiner en minder stekelig.

Van de Victoriawaterlelies (Victoria amazonica x Victoria cruziana) bestaat een hybridenakomeling, die zelfs winterhard is en rijkelijk bloeit. Victoria ‘Longwood Hybrid’ is gekweekt in Longwood Gardens door Patrick Nutt. Wie niet over een vijver beschikt, maar toch wil kennismaken met een bloeiende Victoria-waterlelie, kan hiervoor in de Amsterdamse Hortus Botanicus terecht. Let ook op aankondigingen van andere botanische tuinen. De Victoriawaterlelie behoort tot onze Nationale Plantencollectie. Dit is een levende plantencollectie, die voor Nederland in wetenschappelijk of maatschappelijk opzicht van bijzondere betekenis is.

Andere en tropische waterlelies.

Typha, lisdodde

Het zicht op plassen en meren wordt dikwijls ontnomen door brede randen met riet of lisdodde. Watersporters horen te weten, dat deze natuurlijke oeververdediging kwetsbaar is. Aanmeren in een rietkraag is dan ook uit den boze.

Kleine lisdodde met zaadhoofden

Wandelaars en fietsers kunnen vanaf de oever genieten van het zacht golvende riet en in de zomer van de chocoladekleurige sigaren. Wie over een vijver beschikt, zal proberen deze biotoop na te bootsen. De lisdodde is zo’n oeverbewoner, die deze illusie kan waarmaken.

De lisdodde is er in soorten en maten. Voor elke vijver van welke omvang dan ook is er wel een passende lisdodde te krijgen:

De grote lisdodde (Typha latifolia) groeit langs oevers van waterlopen en meren. Deze soort is inmiddels een beschermde plant. In natuurlijke omstandigheid wordt deze soort tot tweeëneenhalve meter hoog. De grote lisdodde is alleen geschikt voor vijvers met een natuurlijke bodem. De plant neemt vrij gemakkelijk delen van de oever in beslag. Het zaad kiemt goed als de omstandigheden gunstig zijn: een slikrijke, ondiepe oeverrrand met vijf tot dertig centimeter water boven de bodem. De grote lisdodde kan zodanig uitgroeien in een ondiepe vijver, dat er in de vijver geen water meer is te zien. Dus kan een vijver dichtgroeien als er niet op tijd wordt ingegrepen.

De kleine lisdodde (Typha angustifolia) is geschikt voor een middelgrote of grote vijver.

De kleine lisdodde heeft sierlijk, slank blad

De plant is te koop als het tuincentrum tenminste ook waterplanten verkoopt. Deze soort heeft slanker blad dan z’n grote broer. In hoogte ontloopt de kleine lisdodde de grote lisdodde niet veel. Een hoogte van twee meter is bereikbaar. Op de foto hiernaast is te zien dat ook de kleine lisdodde een dicht opeenstaand oevergewas kan worden. De term ‘kraag’ langs de oever is er zeker op van toepassing. De kleine lisdodde kan geplant worden in een vijver met een kunstmatige bodem. Gebruik dan de speciale korven, waarin waterplanten kunnen worden neergelaten op de bodem. Plant deze lisdodde langs de oever tot op een waterdiepte van vijf tot vijftien centimeter. In mei bloeien alle soorten lisdodde met lichtbruine bloemen, gevolgd door diepbruine, chocoladekleurige zaadhoofden; de sigaren.

De dwerglisdodde (Typha minima) is een kind vergeleken bij de twee andere soorten. De plant wordt niet hoger dan dertig tot vijfenveertig centimeter. De dwerglisdodde kan in elke vijver met een kunstmatige bodem worden geplant, mits er vijf tot tien centimeter water boven de zodde staat. De sigaren van deze soort zijn kleiner en ronder dan die van de andere soorten. Het blad is grasachtig. De plant woekert niet.

Vijvers in soorten: niet meer dan drie

2 De natuurlijke plantenvijver: de vijver die de natuur als uitgangspunt heeft. Die is aangelegd om te kunnen genieten van de vaak heel opvallende groei- en bloeiwijzen van waterplanten en het interessante dierenleven, dat zich in en rond het water afspeelt. Belangrijkste kenmerken: er wordt niet gevoerd, moerasplanten zorgen voor de waterkwaliteit.

2 De natuurlijke vijver: hierin zwemt een beperkt aantal vissen als windes en zonnebaarzen. Er wordt nauwelijks gevoerd. Wel staat er als ondersteuning van de moerasplanten een klein biologisch filter op de kant.

3 De professionele koi/visvijver is speciaal aangelegd voor vissen, meestal sierkarpers en steur. De waterkwaliteit wordt in orde gehouden met grote biologische meerkamerfilters. Vaak aangevuld met uv-stralers, ozongeneratoren en eiwitafschuimers. Belangrijkste kenmerken: te veel vissen en daardoor te veel voer.

Vijveren het hele jaar door: september

Gemiddelde temperatuur 14,2 °C
Maximumtemperatuur 18,7 °C
Minimumtemperatuur 9,6 °C
Neerslag 72 mm
Neerslagduur 48 uur

Langzaam aan komen we in de voor vissen meest cruciale fase. De voorbereiding op het voorjaar. Waarom voorjaar? Vissen die gezond de winter ingaan, maken de grootste kans om ook in het voorjaar te blaken van gezondheid. Zijn ze nu niet in topconditie, zet u dan maar schrap voor het voorjaar.
Geef de vissen een gezondheidscheck. Zijn ze goed doorvoed? Vertonen ze geen gebreken? U hebt nu nog de kans om in te grijpen. Realiseert u zich, dat verzwakte vissen grote risico’s lopen tijdens de wintermaanden? Het beste kunt u ze op een vorstvrije plaats laten overwinteren, zodat ze behandelbaar blijven.

Zolang de temperatuur van het vijverwater niet onder de 15 °C zakt kunt u nog stevig doorvoeren met eiwitrijk voedsel. Controleer ook het filter. Door ernstige vervuiling: kamer voor kamer schoonmaken en extra filterbacteriën toevoegen.

Het najaar is een zeer geschikte tijd om vijverplannen ten uitvoer te brengen. Mocht u grootscheepse plannen hebben, dan is het wel zaak om uw vissen gedurende de wintermaanden ergens anders onder te brengen. Zij mogen niet de dupe worden van uw dadendrang. Als dit probleem is opgelost, dan kan de spade de grond in.
Zet de vijver eerst op papier. Daarbij moet inspraak van de huisgenoten niet worden veronachtzaamd. Zij moeten immers ook kunnen genieten en u kunt hun hulp goed gebruiken bij het graven. Doe dit laatste van binnen naar buiten. Dat werkt het gemakkelijkst. Zorg, dat de vijverrand goed horizontaal ligt. Klaar met graven? Dan moet de kuil goed onderzocht worden op scherpe dingen. De folie moet wel waterdicht blijven. Vervolgens gaat het beschermende ondertapijt in de kuil en daarover de folie. Vullen met water en tegelijkertijd de folie zo glad mogelijk strijken. Naden goed wegvouwen.
U kunt nu nog wel waterplanten inbrengen, maar wacht met vissen tot het voorjaar. Installeert u een filter, dan kunt u die nu gewoon laten draaien. Er is nog wel geen vissenpoep, maar de stroming verbetert de waterkwaliteit toch aanzienlijk. Ook wordt bij de werkzaamheden veroorzaakte vervuiling uitgefilterd.

Bent u als koifanaat (nog steeds) op zoek naar dat een speciale koi? Veel koihandelaren vertrekken de komende maanden naar Japan om daar bij de koi-oogst aanwezig te zijn. Zij kunnen voor u op zoek gaan. Door middel van een in een gsm gebouwde cameraatje kunnen zij u laten zoen of de koi, die zij hebben gevonden, het droomexemplaar is, dat u zoekt.

Vijveren het hele jaar door: oktober

Gemiddelde temperatuur 10,3 °C
Maximumtemperatuur 14,2 °C
Minimumtemperatuur 6,5 °C
Neerslag 77 mm
Neerslagduur 57 uur

Het wordt guurder buiten. De natuur bereidt zich voor op barre tijden en ook u moet aan de slag. Span allereerst een net over uw vijver. Al die afwaaiende bladeren mogen niet in het water komen. Zij zullen anders een aanslag op de kwaliteit van het water plegen. Mocht het onmogelijk zijn een net te spannen, dan moet het wateroppervlak dagelijks met een schepnet van blad worden ontdaan. Een skimmer is natuurlijk de ultieme oplossing.

Daalt de watertemperatuur onder de 15 °C, dan mag er alleen nog licht verteerbaar voer worden gegeven. Onder de 8 °C helemaal stoppen met voeren. Maar dat is waarschijnlijk pas de volgende maand het geval.

Nu is de tijd gekomen om te kiezen. Gaat u uw vijverwater de hele winter door middel van verwarming boven de 10 °C houden of kiest u voor een natuurlijke overwintering? Er zijn drie soorten vijververwarming: de zogenaamde dompelaars – zeg maar een vergrote uitvoering van de bekende aquariumverwarming, er zijn pondheaters en ook kan er een element op de centraleverwarmingsketel worden aangesloten. Verwarming kost geld, maar als u vijver en filter goed isoleert, worden de kosten aanzienlijk gedrukt. Groot voordeel is, dat uw vissen niet snel aan gezondheid zullen inboeten. Uw dure vriendjes zijn veiliger.
Kiest u voor natuurlijk overwinteren, dan is het volgende noodzakelijk: waterstofzuig de vijver grondig. Achtergebleven vuil gaat rotten met alle gevaren van dien. U zult merken dat een bottomdrain niet voor niets is uitgevonden. Haal de vijverpomp en luchtstenen omhoog tot zo’n 20 centimeter onder het wateroppervlak of schakel winterin- en uitlaat in als u een professionele installatie hebt. De watertemperatuur zal op de vijverbodem steeds 4 °C blijven. Maak het filter kamer voor kamer grondig schoon, maar laat het zolang mogelijk doordraaien. Verwijder afstervende plantendelen regelmatig uit het moerasgedeelte en voer ze af naar de composthoop. Op die manier verlaagt u de biomassa in de vijver. Ook natuurlijk overwinterende vissen zijn gebaat bij isolatie.

Nymphaea, waterlelie

Water, gras, bomen, struiken en planten behoren tot de uitrusting van de tuin. Niet elke tuin heeft een omvang, waar al die elementen in passen. De maat van de tuin is veelal bepalend voor wat daarin aan bod kan komen en natuurlijk ook voor iemands voorkeur.

Nymphaea hybr. ‘Missouri’ is een ‘nachtbloeiende’ waterlelie.

Voor velen is een vijver, van welke omvang dan ook, een must. Water is een element van rust in de tuin. Anderen zijn meer geïnteresseerd in de planten in de vijver en/of ook de vissen daarin. Hoe dan ook: in een zelf gebouwde vijver in een strakke vorm, een vijver met een natuurlijke vorm of een kant en klaar gekochte vijver zijn waterplanten op hun plaats. Hierop is wel een speciale vijver met koikarpers een uitzondering.  

De waterlelie (Nymphaea) is een van de meest begeerde waterplanten vanwege de schitterende bloemen, die de plant kan voortbrengen. Onder de waterlelies zijn meer dan vijftig soorten en een honderdtal hybriden. De groep is in te delen in winterharde waterlelies, tropische waterlelies, waterlelies die overdag bloeien, en soorten en hybriden, die alleen ‘s nachts bloeien. Hoe begeerlijk tropische waterlelies ook zijn, de winterharde soorten zijn in ons klimaat meer op zijn plaats. Winterharde soorten zijn, mits goed geplant, een lang leven beschoren.

Geen onbezonnen aankoop doen

Wie een waterlelie in z’n vijver wil planten, doet er goed aan zich vooraf goed te oriënteren op de eigenschappen en de eisen die de soort of variëteit stelt. Belangrijke zaken die de revue moeten passeren, zijn vooral de diepte van de vijver en de omvang daarvan. Eisen aan de diepte variëren bij de waterlelie. Grofweg zijn er lelies, die in een maximale waterdiepte van tien centimeter kunnen groeien, maar ook zijn er lelies, die ten minste vier meter water boven zich eisen. Daartussenin zijn er talrijke soorten en variëteiten, die in een minder grote waterdiepte groeien.

Nymphaea hybr. ‘General Pershing’ is een tropische waterlelie. Deze waterlelie moet overwinteren bij een minimale
watertemperatuur van 10 °C.

Op de tweede, niet onbelangrijke plaats speelt de uiteindelijke bedekkingsgraad van het wateroppervlak door een lelie een grote rol. Waterlelies hebben hun wortelstok op de bodem (submers): hetzij in een natuurlijke bodem, hetzij in vijversubstraat in een mandje. De bladen van een waterlelie drijven op het wateroppervlak (epilimnion) en de bloemen groeien daarbovenuit. Wanneer de keuze voor een waterlelie gebaseerd is op de beschikbare ruimte, dan is de waterlelie een lang leven beschoren.

Alle soorten en variëteiten van waterlelie hebben stilstaand, voedselrijk water nodig om te kunnen groeien en bloeien. Daarnaast is de waterlelie zeer gediend met de aanwezigheid van een paar vissen in de vijver. Zij zijn onontbeerlijk om kleine insecten en waterslakken van de waterlelie af te houden. Een waterlelie kan vanaf een leeftijd van drie tot vier jaar worden vermeerderd door de wortelstok te scheuren of er wortelspruiten van te nemen. Vermeerderen kan in het voorjaar worden uitgevoerd. Daarnaast kan het soms lukken om rijp geworden zaden in het voorjaar te zaaien. Zaaien in zand met daarboven permanent een laagje water van ten minste één centimeter water.

Goede hybriden van de waterlelie

 Nymphaea hybr. ‘Isabelle Pring’ behoort tot de tropische waterlelies en bloeit overdag. De plant is levendbarend. Bloeit het beste in een ondiepe vijver, waar het water door de zon kan opwarmen. Bloeiperiode juni – augustus. Plantdiepte 45 – 75 centimeter. Plant de lelie in een mand. Nymphaea hybr. ‘Isabelle Pring’ kan 2 – 3 meter breed uitgroeien. Bloemen zijn roomwit en fijn gepunt. Centraal een botergeel hart. De bloem kan 20 – 25 centimeter in doorsnede worden.

Nymphaea hybr. ‘Firecrest’ is een geheel winterharde waterlelie. De plant bloeit eind mei – eind september. De plant wordt tot 1,50 meter breed en is geschikt voor een waterdiepte van 45 – 75 centimeter. De bloem is egaalroze en heeft een vlammend. oranje hart.

Nymphaea hybr. ‘Formosa’ is geheel winterhard. De plant bloeit beter naar gelang hij langer vaststaat. Plant in een mandje op een waterdiepte van 45 – 70 centimeter. De bloemen zijn bij een jonge plant zachtroze, bij een oudere plant is de kleur hardroze.

Nymphaea hybr. ‘Caroliniana Perfecta’ is winterhard. De plant bloeit overdag. Het is een dieproze bloeiende waterlelie. De lelie kan een wateroppervlakte van 1,50 meter bedekken. Plant deze lelie in een mand op een waterdiepte van 45 centimeter. Het is een vroeg bloeiende hybride. Bloei vanaf mei tot in augustus. Er bestaat ook een witte hybride: Nymphaea hybr. ‘Caroliniana Nivea’.

Nymphaea tuberosa var. maxima is winterhard. De plant bloeit overdag. Het is een Amerikaanse hybride. De plant bloeit met zuiver witte bloemen. Het is een lelie, die uitsluitend geschikt is voor een vijver met een groot wateroppervlak. Deze waterlelie groeit snel uit. Plant de lelie op een waterdiepte van 40 – 60 centimeter.

Nymphaea hybr. ‘Snowball’ is winterhard. De plant bloeit overdag. Het is een Amerikaanse hybride. De plant bloeit met halfgevulde tot geheel gevulde witte bloemen. Het is een langzaam groeiende waterlelie, die een betrekkelijk klein oppervlak, 1.00 – 1,50 meter, van de vijver zal bedekken. Plant de lelie op een waterdiepte van 40 – 60 centimeter.
Aponogeton distachyos is de Kaapse waterlelie. De plant valt op door het lintvormige blad, dat soms paars gemarmerd is. Bloemen zijn zuiver wit. De zwarte helmknoppen steken fraai af tegen de kelkbladen. Bloemen geuren licht naar vanille. De lelie kan het hele jaar bloeien, maar soms is dit beperkt tot het voor- en najaar. Door middel van uitzaaien vermeerderen de planten zichzelf. Scheuren van de blaasvormige knolkluiten kan in het voorjaar. 

Tropische waterlelies zoals Nymphaea hybr. ‘Leopardess’, Nymphaea hybr. ‘General Pershing’, Nymphaea hybr. ‘Isabella Pring’, Nymphaea hybr. ‘Emily Grant Hutchinos’ (‘nachtbloeiend’), Nymphaea hybr. ‘Missouri’ (‘nachtbloeiend’), Nymphaea hybr. ‘William B. Shaw’, Nymphaea hybr. ‘Magaret Randig’ moeten in de winter binnen in een kas overwinteren. De minimale watertemperatuur moet gehouden worden op 10° C. Vandaar dat het handig is om tropische waterlelies in ons klimaat in een mandje te houden. Overwinteren van de wortelstokken in permanent vochtig zand kan ook.

Nuphar lutea, gele plomp

Wat is er nu Hollandser dan weidse meren en plassen met daarin op golven wiegende plompbladen? In de zomertijd vertoeven velen op en langs het water en trekken voorbij aan velden vol met drijvende plompbladen. Af en toe steekt daar een opvallend gele bloem tussendoor, verbonden met de zwarte diepte van onder water.

Een gele plomp kan in de schaduw groeien en bloeien

De gele plomp hoort in onze meren en brede weteringen van het lage veenlandschap.
De gele plomp (Nuphar lutea) komt in Nederland algemener voor dan de witte waterlelie (Nymphaea alba). Het verspreidingsgebied van de gele plomp binnen Nederland ligt vooral buiten de zeeklei-, löss- en krijtgebieden. Over de landsgrenzen is de waterplant te vinden in het Caribisch gebied, het oosten van de Verenigde Staten, in het noorden van Afrika en in Eurazië. De gele plomp behoort tot de waterleliefamilie (Nymphaceae). De gele plomp houdt van stilstaand tot licht stromend water. De waterplant wordt in een vijver in voedselrijke grond gehouden. Het liefste groeit de plant in een waterdiepte van 2 meter. Hoe dieper het water, des te groter de drijvende bladen worden. Een gele plomp ontleent zijn schoonheid vooral aan de grote, eironde bladen.

De gele plomp bloeit van mei tot augustus

Deze bladen verschijnen zowel aan de oppervlakte als onder water. Met reusachtig lange en taaie stengels zijn de bladen en bloemen verbonden met de kruipende wortelstokken.
Door zich met wortelstokken te verbreiden kan de gele plomp zelfs tot een plaag uitgroeien.
De komvormige bloem van de gele plomp is alleenstaand. De kelk bestaat uit vijf bladen met meer dan twintig kroonbladen en meeldraden. Daarbinnen bevindt zich één stijl met per stijl 6 tot 20 stempels. De plant is tweeslachtig. De stengels zijn glad, rolrond en massief. En mocht u langs zo’n veldje met gele plomp komen en een cognacachtige geur gewaarworden, dan is er geen dronken schipper langs gevaren, maar zijn het de geurende bloemen van de gele plomp.

Vijveren het hele jaar door: november

Gemiddelde temperatuur 6,2 °C
Maximumtemperatuur 9,1 °C
Minimumtemperatuur 3,2 °C
Neerslag 81 mm
Neerslagduur 70 uur

Als u hebt gekozen voor natuurlijk overwinteren, is het dit jaar toch écht afgelopen met dagelijks vijveren. De vissen worden sloom, voeren is verboden en de filterinstallatie moet worden uitgezet en schoongemaakt. Dit is een vies karweitje, maar al het vuil dat achterblijft zal problemen veroorzaken wanneer het filter in het voorjaar weer wordt opgestart. Maak het filter dus grondig schoon. Een hogedrukspuit komt hierbij goed van pas. Als het fitermedium te ernstig is vervuild en dichtgeslibt, dan is de aanschaf van een nieuw medium de enige oplossing.
Spoel leidingen en slangen ook goed door. Ook het daarin achtergebleven vuil dient te worden verwijderd. Zorg er wel voor, dat het spoelwater niet in de vijver terechtkomt. Ook dit is een extra belasting van de waterkwaliteit.
Ook de vijver- en luchtpomp hebben onderhoud nodig. Hoe u dit moet doen en hoe u ze vervolgens moet opbergen, leest u in de bijbehorende handleiding. Lees die handleiding, want sommige pompen moeten nat en andere juist weer droog worden opgeslagen. Maakt u hierbij een fout, dan kunt u wel eens worden gedwongen tot het kopen van een nieuwe. Bent u de handleiding kwijt, neem contact op met de leverancier of de fabrikant. De juiste werkwijze zullen ze u graag als service naleveren.

Heeft uw koileverancier uw droomvis in Japan of in een ander koiproducerend land gevonden? Dan zijn er drie mogelijkheden. Of de koi blijft bij de kweker tot het voorjaar. Of hij wordt overgevlogen en blijft bij de koidealer. Of – alleen als u over een degelijke, vorstvrije quarantaineopstelling beschikt – u neemt hem mee naar huis.
Voor de onderhandeling over de betaling van de droomvis is enig inzicht op koi-economisch gebied wel op zijn plaats. Door de overwintering bij kweker of dealer nemen zij de gezondheidsrisico’s. Tel daarbij op, dat de meeste koibedrijven seizoensbedrijven zijn, die het in lente en zomer verdiende geld in de herfst moeten investeren in de aanschaf van nieuwe vis. Gedurende de wintermaanden verdienen zij nauwelijks iets. Een zeer welwillende houding uwerzijds tijdens de onderhandeling lijkt op zijn plaats.

Een vijver aanleggen in het najaar kent veel voordelen

Het aanleggen van een vijver is misschien wel de leukste bezigheid, die een vijverhobbyist zich kan bedenken. Natuurlijk moet er wat zwaar werk worden verzet, maar de creativiteit, waarmee u te werk kunt gaan, is schier onbegrensd. Niet alleen, omdat er tegenwoordig vele keuzes gemaakt kunnen worden wat betreft het type vijver, ook vereenvoudigen de nu aangeboden materialen het werk aanzienlijk.

Als u een vijver in het najaar aanlegt, hebt u een aantal grote voordelen. Ten eerste heeft het leidingwater dan een aantal maanden tijd om een eerste stap richting vijverwater te maken. U versnelt dit proces door gedurende de wintermaanden het water te beluchten. Op die manier kunnen nadelige stoffen uit het water verdampen. Bovendien zullen zich gedurende de wintermaanden micro-organismen in het water vestigen. Het tweede voordeel is dat de grond gedurende de herfst het gemakkelijkst te bewerken is. Het derde voordeel is, dat u bij aanleg in het najaar een flink aantal maanden de tijd hebt om de vijverrand goed af te werken en de rest van de vijver (waterval, beekloop enz.) vorm te geven. En als laatste voordeel geldt, dat het verplaatsen van tuinplanten ook het beste in het najaar kan gebeuren.

Een vijver is onlosmakelijk verbonden met de tuin waarin hij ligt. Daarom moet hij ook de sfeer uitstralen van de tuin, waarin hij wordt aangelegd. Het eenvoudigst is dit te realiseren als u de tuin in zijn geheel aanpast. Dan zijn de keuzes het eenvoudigst te maken. Wanneer de vijver in een bestaande tuin wordt aangelegd, zijn de keuzes beperkter. Dan bepaalt de reeds aanwezige lijst het schilderij dat wordt geschilderd.

Tekenen geeft ideeën

De tuin wordt door het gehele gezin gebruikt. Daarom is het heel belangrijk om – voordat u daadwerkelijk de spade in de grond steekt – eerst de wensen van het gezin te inventariseren. De een houdt van zonnen en dus moet er een zonnehoekje worden gecreëerd. De ander wil een groententuintje en daar moet dan dus ook een plekje voor worden gevonden.
Hierna kunt u aan de slag gaan met potlood en tekenpapier. De tuin wordt op schaal uitgetekend, de bomen worden aangegeven, het schuurtje en ga zo maar verder. Ook wordt er rekening gehouden waar en op welk moment de zon in de tuin schijnt en waar de schaduwplekken zich bevinden. Dan komt de daadwerkelijke invulling van de tuin en de plaatsbepaling van de vijver.
Een paar voorwaarden en aanwijzingen de plaats van de vijver zijn vooraf al te geven:

  1. De vijver mag niet meer dan 6 à 8 uur zon per dag hebben.
  2. Een natuurlijke vijver kan het beste op het diepste punt van de tuin worden aangelegd, terwijl een vissen- of eendenvijver het meeste plezier schenkt, als hij aan de rand van het terras ligt.
  3. Leg de vijver het liefst niet onder hoge bomen en zeker niet in de buurt van bomen, waarvan de bladeren veel looizuur bevatten; wilg en eik bijvoorbeeld.
  4. Water- en stroomvoorzieningen in de buurt van de vijver vergemakkelijken het onderhoud aanzienlijk. Dit geldt ook voor een waterafvoerput.
  5. Bepaal vooraf wat u met de uitgegraven grond wilt doen. Bestemt u het voor de aanleg van een waterval of een verhoging in de tuin of voert u het af?
  6. Teken ook een dwarsdoorsnede van de vijver, zodat u tijdens het graven houvast hebt.

Van natuur naar techniek

Naarmate een vijver onnatuurlijker wordt, zal er meer techniek toegepast

Aanlegfase 1

moeten worden om de kwaliteit van het water op peil te houden. De natuurlijkheid van een vijver heeft in dit opzicht alles te maken met de beesten die we zelf in of op de vijver uitzetten. Een vijver heeft nu eenmaal zijn beperkingen wat natuurlijke voedselbronnen en biologisch vermogen betreft.
Door mensenhanden aangelegde waterpartijen hebben altijd het karakter van een tijdelijke waterbiotoop; te vergelijken met een tijdens een warmteperiode uitdrogende poel, terwijl we ze toch voor langere tijd voor onze tuin bestemmen. De oorzaak hiervan is gelegen in het feit, dat er maar zelden een natuurlijke waterbron op de vijver is aangesloten. Bijna altijd is de verdamping van het water groter dan de natuurlijke aanvoer van vers water.
Dit valt grotendeels op te vangen door de vijver zo diep mogelijk te maken.

Aanlegfase 2

Een goede oppervlakte/diepteverhouding voorkomt, dat er te veel water verdampt. Houd wel rekening met de diepten waarop de planten moeten komen. U kunt hiervoor het beste terrassen aanleggen.
Een ander nadelig aspect van het ontbreken van een natuurlijke aanvoer van vers water is als gevolg hiervan het ontbreken van een natuurlijke afvoer van voedingsstoffen. In de natuur worden deze afgevoerd naar zee waar ze worden afgebroken. In onze tuinvijvers hopen ze zich bijna altijd op. Water verversen dus.
Dit kan op verschillende manieren. U kunt de regenwaterafvoerpijp in de vijver laten uitkomen. Bij plantenvijvers is dit een zeer goed oplossing. Bij vissenvijvers (zeker als het koivijvers betreft) moet u hier voorzichtiger mee zijn. Waterverversing kan dan beter gebeuren met gewoon leidingwater.

Aanlegfase 3

Zelf ververs ik per week zo’n 20% van het vijverwater.
Het is zeer aan te bevelen om met deze waterhuishouding en de manier waarop u deze wilt besturen, al bij de aanleg van uw vijver rekening te houden. Hierdoor voorkomt u veel gesleep en gesjouw.

Aanleg in de praktijk

Nadat u de beoogde vijverplek hebt ontdaan van bomen, struiken enz. moet u de vorm van de vijver met een tuinslang of met piketpaaltjes uitzetten. De laatste hebben de voorkeur, omdat ze stevig in de grond verankerd kunnen worden en heel goed te gebruiken zijn bij het waterpas maken van de vijverrand. Met krijt kunt u door gebruik te maken van een grote waterpas precies de juiste hoogte aangeven en zodoende een leidraad bij het graven krijgen.
Begin hierna van buiten naar binnen te graven. Dus eerst de vijverrand om vervolgens naar de diepere gedeelten te gaan. Bedenk hierbij goed dat alles wat te veel wordt uitgegraven, later weer aangebracht moet worden. Men praat dan van geroerde aarde en die is niet stabiel. Instortingsgevaar is dan ook altijd aanwezig. U moet dus tijdens het graven regelmatig meten en controleren.
Mocht u besloten hebben een vissenvijver aan te leggen, dan zijn bodemafvoeren een goede aanvulling op de besturing van de waterkwaliteit. Deze afvoeren kunnen via een bezinkput met een standpijp op het riool worden aangesloten, zodat vuil eenvoudig kan worden afgevoerd. Het is wel noodzakelijk om de pvc-buizen in een bed van beton te leggen. Hiermee voorkomt u werking met als gevolg lekkage van de buizen.
Wanneer het zware werk klaar is, dient de kuil geheel te worden ontdaan van scherpe dingen, die de folie kunnen beschadigen. Een ondertapijt moet u aanbrengen als u pvc-folie gebruikt; met rubberfolie is dit niet nodig.
Bij de volgende stap hebt u een aantal helpende handen nodig. Folie aanbrengen in de vijver is namelijk een secuur werkje, dat bijna niet alleen geklaard kan worden. Gezamenlijk vouwt u de folie uit in de kuil er daarbij goed op lettend dat de naden glad gestreken worden. Door de waterdruk zullen zij straks helemaal platgedrukt en daarmee bijna onzichtbaar worden. Tegelijkertijd met het laten inlopen van het water kunt u deze naden verder fatsoeneren.
Als u ook gekozen hebt voor een waterval of beekloop, kunt u de folie van de vijver met speciale lijm lassen met de folie van deze twee water-elementen. Doe dit meteen, want later als de vijver geheel gevuld is, valt lekkage en daarmee een hoop geklungel bijna niet te voorkomen.

Afwerking van de vijver

De vijverrand is vaak het meest in het oog springende gedeelte van de vijver en aan de afwerking ervan dient dan ook de nodige aandacht te worden besteed. De keuze van het te gebruiken materiaal kunt u het best vooraf maken, zodat u er met het uitgraven van de vijver rekening mee kunt houden.
Hieronder een aantal tekeningen met de mogelijkheden weer.

Tekening 1: De moerasmethode
Hier wordt de folierand zoveel mogelijk weggewerkt met oever- en moerasplanten die

Moerasmethode

gezamenlijk een zeer natuurlijke overgangszone kunnen vormen. Nadeel van deze methode is dat tijdens de winterperiode de folierand weer zichtbaar wordt. Groenblijvende oeverplanten kunnen hier een oplossing bieden. De drainagebuis zorgt ervoor dat overtollig water weg kan lopen. Het piketpaaltje, waarop de drainagebuis is bevestigd, geeft de oeverrand zijn stevigheid.

Tekening 2: Van Belle’s methode voor officiële vijvers
Officiële vijvers zijn strakke vijvers die geen natuurlijke vorm hebben,

Methode Van Belle

maar waarvan de vormgeving is geïnspireerd door de architectuur. Van Belle heeft mijn vijverrand op deze manier afgewerkt en de stevigheid ervan is een waar pluspunt. In plaats van drainagebuis is hier hard-pvc-pijp gebruikt, die met bochten van hetzelfde materiaal tot een stevig geheel is verlijmd. De pijp rust op piketpaaltjes, zodat een stevige verankering werd verkregen. De grond moet uiteraard stevig zijn. In veen en zand zal de verankering niet werken. In stevige klei wel. Omdat mijn vijver is gemaakt van rubberfolie, konden we dit op de pvc-buis vastschroeven. Met pvc-folie moet de bevestiging met lijm gebeuren. Zowel het staande muurtje als de afdekplaat kan van steen of hout gemaakt worden.

Tekening 3: De rotsblokmethode
Hier is vlak achter de drainagebuis een ruimte gespaard, waar stenen, keien en

Rotsblokmethode

rotsblokken de folierand kunnen verstoppen. Kies voor rustige kleuren en stenen van dezelfde soort. Wissel af met plantjes. Het beste resultaat krijgt u als u de stenen ook terug laat komen in andere delen van de tuin.

Vijveraanleg in het najaar? Ja, dat kent vele voordelen. Het grootste voordeel is wel, dat – als in het voorjaar de temperatuur weer omhoog gaat – u direct kunt genieten van uw waterpartij. Waterplanten uitzetten, eventueel visjes kopen. Kortom, als u in het najaar aanlegt, hebt u al zicht op het voorjaar.