Elke herfst is van een betoverende schoonheid. Bladeren aan bomen en struiken verkleuren in fel getint geel en oranje. Onopgemerkt gaat de wisseling van de seizoenen niet voorbij aan de aandachtige beschouwer van al dit moois. Een boswandeling of een reis met de trein door het landschap drukken ons op het feit dat een winter in aantocht is. Jaar in, jaar uit voltrekt zich deze wisseling of wij het willen of niet.
 |
| Fel roodbruin kleurt de wilde wingerd in de herfst (Strahovský Kláste, Praag) |
|---|
Maar hoe komt het toch dat die bladeren verkleuren en op een gegeven moment door soms al een zuchtje wind van de bomen dwarrelen?
Niet bij alle bomen en struiken verkleurt het blad in de herfst. Sommige bomen, struiken en vaste planten behouden hun groene blad. De meeste coniferen zijn groen blijvend: scheefbloem (Iberis), rododendrons en sommige dwergmispels blijven groen. Juist die verschillen in groen blijvend en blad verkleurend geven een extra dimensie aan de herfst. Groene, gele, rode en bruinoranje tinten bepalen de toon van het wat kille en natte seizoen. Merkwaardig genoeg worden de tinten van de herfst juist warme tinten genoemd.
Toch verzet tegen het afscheid van de zomer?
In planten voltrekt zich aan het einde van de zomer een proces dat
 |
| Neergedwarreld blad van een eik |
|---|
gericht is op het afstoten van blad. Minder uren zonneschijn, het koeler worden van de atmosfeer en meer neerslag zetten de tijdklok van het natuursysteem in werking. Als eerste teken verkleuren de bladeren door chemische veranderingen in het blad: anthocyaan, groen wordt geel of rood tot bruin. De aanvoer van voedsel en water via het wortelgestel wordt langzaam aan minder. Minder zon betekent ook minder verdamping via het blad; de noodzaak om de ‘machine’ op volle toeren te laten draaien is niet meer aanwezig.
Blad valt niet zo maar van de bomen. Het is geen kwestie van dat er niet goed gezorgd wordt voor al die blaadjes. De werkelijke reden is dat op de plek waar de bladsteel vastzit aan de twijg een laagje gevormd wordt, dat te vergelijken is met onze eigen bloedstolling ter bescherming van een wond. De wetenschappelijke naam is ontleend aan de ontdekker ervan: het laagje van Mohl.
Afscheid van het leven is ook voor zoiets simpels als blaadjes onherroepelijk.
 |
| Rijp maakt bladeren fascinerend |
|---|
Lelijke wonden laten littekens na. Planten houden er altijd een litteken aan over. Bij sommige planten is zo’n litteken heel duidelijk zichtbaar: kastanjes, walnoten, pimpernootachtigen etc.
Hun taak is volbracht. Ze hebben ervoor gezorgd dat de boom of de struik kon assimileren, dikker kon worden en weer in omvang is toegenomen. Het voortbestaan is weer gerekt. Bloei en de vorming van zaden zijn mede door hun functioneren tot stand gekomen. De instandhouding van de soort is daarmee in hoge mate verzekerd. Een nieuwe generatie blad zit al verborgen in sluimerende knoppen, die in het vroege voorjaar zullen ontluiken. Alleen een koudeprikkel scheidt het nieuwe leven van een nieuw jaar.
