Het gezegde ‘oude bomen moet je niet verplanten’ slaat meer op mensen dan op bomen of struiken. Volgroeide bomen en struiken laten zich best verplanten als er maar voldoende zorg aan wordt besteed en maatregelen worden genomen. Bij verhuizen kunnen mensen soms geen afstand doen van hun boom of struik, die hen een belangrijk deel op het levenspad als trouwe wacht vergezelde. Een boom of struik kan een belangrijk moment symboliseren of een dierbaar moment markeren. Een simpele reden om tot verplanten over te gaan is dat een boom of struik niet meer past in een situatie.
De eerste stap
In de eerste plaats moet je er wel van overtuigd zijn dat je wilt verplanten. Het is een karwei waarmee bijtijds moet worden begonnen. Verplanten van de ene dag op de andere is uit den boze, althans het
 |
leidt vaak tot mislukking en heeft afsterven van boom of struik tot gevolg. Wees er ook op bedacht dat het zwaar werk is om een boom of struik van z’n plaats naar een andere plaats te versjouwen.
In de tweede plaats is het soms nodig een kapvergunning bij de gemeente aan te vragen om een boom te verplanten. Een boom of struik met een stamomvang van tien centimeter, gemeten op een hoogte van een meter dertig boven de grond, is kapvergunningsplichtig. Let wel dat de termijn van afhandeling vanaf aanvraag tot het verlenen van de vergunning ongeveer drie maanden kan duren. Informeer dus op tijd en vraag ook tijdig de vergunning aan, voordat met daadwerkelijk verplanten wordt begonnen. Niet in alle gevallen zal de gemeente de (zware) eis tot het aanvragen van een vergunning hanteren. Verplanten binnen een zelfde locatie wordt nog weleens soepel afgehandeld. Neem nooit het risico door geen vergunning aan te vragen. Het kan u duur komen te staan.
Soms specialistisch
In sommige gevallen is het werk voor een specialist op het gebied van verplanten en er kunnen zware en/of speciale machines nodig zijn om de klus te klaren. Niet in de laatste plaats kan verplanten een dure aangelegenheid zijn, zeker als een grote boom over een grote afstand moet worden vervoerd.
Eerst een geul graven
Het eerste dat moet worden gedaan is: rondsteken. Rondsteken komt neer op het graven van een geul rondom de stam. Als norm of hoe ver je vanaf de stam moet graven kan ten minste worden aangehouden: een afstand die gelijk is aan de helft van de kroonomvang. Alle wortels die in de geul aanwezig zijn, moeten worden afgekapt. De geuldiepte is afhankelijk van de soort boom of struik. Als vuistregel geldt: een diepte die ten minste gelijk is aan drie- tot vijfmaal de stamomvang.
Rondsteken
Sommige bomen of struiken hebben hun wortels vrij dicht aan de oppervlakte, andere wortelen diep of hebben een penwortel. Los van
 |
deze verschillen blijft het principe overeind: er moet een geul worden gegraven en wel zo diep mogelijk. Als troost: een boom of struik wortelt nooit dieper (uitzonderingen daargelaten) dan de hoogste grondwaterstand.
Wanneer rondsteken?
Het voorbereiden op verplanten, door rondsteken, kan het beste gebeuren in het najaar of begin voorjaar; in de bladloze periode. In noodgevallen kan het ook in de zomer, maar dan is geregeld water geven een absolute noodzaak. Na het graven van de geul moet die worden gevuld met de uitgegraven grond, die vermengd is met nieuwe tuingrond. Dit stimuleert de boom of struik om nieuwe (haar)wortels aan te maken. Gedurende de zomer moet regelmatig extra water worden gegeven.
Snoeien
De volgende stap is dat er uit de kroon van boom of struik enkele takken moeten worden gezaagd: minder wortels betekent dat de plant minder water kan opnemen. Wordt de kroon niet uitgelicht, dan ontstaan er problemen op het gebied van verdamping. Snoeien heeft in dit geval te maken met vermindering van het verdampingsoppervlak en heeft dus rechtstreeks invloed op de overlevingskans van het te verplanten materiaal. Er moet wel zodanig worden gesnoeid dat de karakteristieke vorm (habitus) van boom of struik niet wordt verminkt.
Kluit inpakken
Kort voordat het plantmateriaal wordt vervoerd, moet de kluit volledig worden uitgegraven en losgemaakt van de standplaats. Dit is een handeling die verreweg de meeste energie eist. Met vastgebonden
 |
touwen rond de beschermde stam kan de boom of struik worden losgewrikt. De laatste wortels worden losgezaagd of gekapt. Hoe minder beschadiging aan stam of wortels, des te beter zal herstel na deze operatie plaatsvinden. Pak de kluit in met materiaal om in te gazen: speciaal worteldoek, fijn gaas of landbouwfolie. Wanneer inpakken van de kluit lange tijd voor herplant wordt uitgevoerd, dan is tussentijds water aan de kluit geven nodig.
In moeilijke gevallen kan losmaken van de standplaats gebeuren met behulp van een hijskraan als een boom of grote struik in een achtertuin niet via een achterpad kan worden afgevoerd. Of omdat het gewicht vervoer met handkracht onmogelijk maakt. ‘Bezin eer ge begint’ is bij verplanten van een forse boom of struik zeker op z’n plaats. Overleg tijdig met een specialist op het gebied van hijsen of vervoer van zware objecten en vraag een prijsopgave. Misschien gaat de liefde voor die ene boom of struik wel over bij het horen van het prijskaartje, dat aan uw grote (voor)liefde hangt…
Vervoeren
Een groot object vervoeren is geen sinecure. Een dieplader kan eraan te pas komen om de zware kluit, lange stam en kroon op te leggen. Soms is politie-escorte nodig om geen brokken te maken. Een gespecialiseerd bedrijf regelt al dit soort zaken. Het is een spectaculaire aangelegenheid om een boom dwars door een stad of over de snelweg te (zien) vervoeren. Let erop, dat de kroon wordt samengebonden en dat zowel kluit als kroon worden afgedekt met folie om verdrogen tijdens het vervoer tegen te gaan.
Herplanten
Bomen en struiken worden op een kwekerij regelmatig verplant. Het enige doel hiervan is, dat er binnen een beperkte oppervlakte veel wortels in een compacte kluit ontstaan. Van regelmatig verplante bomen en struiken kan hergroei dan worden verzekerd. Materiaal dat (te) lange tijd op
 |
dezelfde standplaats heeft vastgestaan, heeft een slechtere kans om te hergroeien of aan te slaan na verplanten.
Verplanten van een boom uit de eigen tuin is te vergelijken met een zware operatie; de afloop is voor de patiënt enigszins ongewis.
Waarschuwing
Een fout die veel wordt gemaakt bij herplant van een boom of struik is, dat deze extra wordt vertroeteld. De vertroeteling bestaat uit het vullen van het plantgat met te rijke grond (veel organische stof bevattend). Geef een boom lichte grond in het plantgat. Meng de uitgegraven grond liever met grof zand dan met verse tuingrond. Bomen en ook struiken overleven herplant beter met een grondmengsel dat (relatief) veel lucht bevat. Te zware grond doet de wortels verstikken en de opneming van vocht en voedingsstoffen (via osmose) wordt er door belemmerd. Plant boom of struik op dezelfde diepte als in de oude situatie.
