Monarda didyma is de botanische naam van de bergamotplant. Het is een aromatische kruidachtige plant. Het kneuzen van de bladeren brengt een geur teweeg die veel weg heeft van een pas geopend pakje Earl Gray-thee. Uit het blad wordt olie geperst dat gebruikt wordt in de aromatherapie.
Monarda is een decoratieve en rijk bloeiende plant. Het is echt een geslacht uit de familie van de lipbloemigen (Labiatae) en te herkennen aan een vierkante stengel.
 |
| Monarda didyma ‘Cambridge Scarlet’ heeft wijnrode bloemen |
|---|
De bladeren voelen fluweelzacht aan, zijn gezaagd en zitten tegenoverstaand aan de stengel. Van nature is de bergamotplant inheems in Noord-Amerika. Alle Monarda’s hebben een matig vochtige, rijk humeuze grond nodig voor een welige groei. Plant Monarda in de volle zon of in halfschaduw. Het is een sterk geurende, vaste plant, die bijen en andere bestuivende insecten naar de tuin lokt.
Als de plant door meeldauw is aangetast, komt een wit poederige waas over bloem en blad. In zo’n geval is het beter om de plant(en) in de schaduw of halfschaduw op een vochtige(re) plaats te zetten.
In het voorjaar kunnen slakken een last zijn, omdat die gek zijn op het malse, jonge groen.
Drie goede cultuurvariëteiten
* ‘Cambridge Scarlet’ bloeit met fel wijnrode bloemen vanaf eind mei tot halverwege augustus. Het is zo’n felle en aparte kleur, dat zorgvuldig bekeken moet worden welke andere bloeiende planten daarbij passen.
 |
| Monarda didyma ‘Beauty of Cobham’ bloeit roze |
|---|
In combinatie met wit bloeiende planten is de bergamotplant zeker goed toepasbaar. De plant wordt 120 cm hoog en ongeveer 40 cm breed. In het sortiment Monarda’s is dit de best verkrijgbare cultuurvariëteit.
* ‘Mahogany’ past beter bij andere bloeiende planten; de bloemkleur is dof donker, paarsrood. Het hoogtepunt van de bloei is in juni – juli.
* ‘Beauty of Cobham’ bloeit met zachtroze bloemen in juli tot september. Het is een prima snijbloem die lang op vaas houdbaar is. Deze variëteit groeit krachtig en wordt 80 cm hoog. Uit de basis groeien tal van vertakkingen, waardoor de plant behoorlijk breed uitgroeit. Behalve een zonnige plaats stelt deze variëteit geen specifieke eisen aan de grond.
Naast de soort M. didyma is M. fistulosa van belang als tuinplant. Het verschil met M. didyma betreft de bladvorm, die aan de bovenkant eirond en aan de voet meer hartvormig is. Het blad is ook meer behaard.
Goede variëteiten
* ‘Croftway Pink’ bloeit heel rijk en heeft helderroze bloemen. Bloeit in de periode juli – augustus. De plant wordt 70 – 100 cm hoog.
* ‘Prairienacht’ wordt 120 – 140 cm hoog en bloeit met purperkleurige bloemen vanaf eind juli tot eind september.
Na de bloei blijven er bolvormige zaadhoofden over.
 |
| Uitgebloeid is Monarda ook mooi om te zien |
|---|
Zelfs deze bolvormige hoofden, waarop de buisvormige lintbloemen hebben gestaan, sieren lange tijd de plant.
Na verloop van tijd takelt het bloemhoofd af en vallen de zaden eruit. Langzaam wordt het blad bruin en sterven de bovengrondse delen af. Dan is het de juiste tijd om de plant bij de grond af te knippen.
In het voor- of najaar kunnen de zaden in een pot in de koude bak worden gezaaid. Een andere manier om de plant te vermeerderen is het scheuren van de pol. Doe dit in het voorjaar voor de nieuwe groei begint.
Aromatisch
Monarda verspreidt bij aanraken van het blad een heerlijke en sterke aromatische geur. Earl Grey-thee wordt gearomatiseerd met het aroma van deze plant. Van de (gedroogde) bladeren zelf kan thee worden gezet. Oswega Tea is een kant en klare thee die van het blad van Monarda wordt gemaakt.
Uit het blad kan ook olie worden geperst. De vluchtige olie heeft dezelfde geur als van de bergamotboom (Citrus bergamia). In de aromatherapie wordt de olie toegepast als middel tegen onrust, depressie en infectie. In zuivere vorm veroorzaakt de olie, als die in aanraking komt met de huid, oneffenheden in de pigmentatie.
