Wie een beetje ruimte in z’n tuin heeft, zou zelf afval moeten verzamelen om er compost van te maken. Keuken- en tuinafval bevatten waardevolle stoffen om opnieuw te gebruiken in de tuin. Organisch materiaal is onontbeerlijk voor een goede groei van alle planten en beslist noodzakelijk om kunstmeststoffen te binden. Chemische elementen in kunstmeststoffen moeten langzaam ter beschikking komen van planten. Composteren hoeft beslist niet gepaard te gaan met een ondragelijke stank.
Een composthoop is natuurlijk niet een fenomeen, dat je bij je voordeur maakt. Op een plekje achter in de tuin is deze verzamelplaats voor tuin- en keukenafval beter op z’n plaats. Kies een plek in de halfschaduw, waar regen en lucht kunnen toetreden. Voor een goede omzetting van het organisch materiaal zijn vocht en lucht (zuurstof) een absolute noodzaak. Een te droge composthoop gaat rotten en dus stinken. Maak de composthoop rechtstreeks op de aarde. Bacteriën, regenwormen en schimmels kunnen op die manier makkelijker in de hoop doordringen.
Wat wel in de composthoop?
In principe alle verteerbare stoffen die van plantaardige oorsprong zijn. Bladeren, klein gemaakte takken en stengels van bomen, heesters en heggen, uitgebloeide bloemen, eierschalen, theebladeren, koffiemaalsel, groentenafval, schillen van aardappelen, gazonmaaisel, oude potgrond en dergelijke lenen zich uitstekend om te worden gecomposteerd. Papier kan beter niet worden gebruikt ondanks dat het een hoog percentage lignine bevat; het duurt te lang voordat het helemaal is omgezet.
Wat niet?
Zieke planten, zaaddragend onkruid, vleesresten, as, uitwerpselen van huisdieren, glas, metaal, kunststof, stenen, sigaretten of sigarenpeukjes en geïmpregneerd hout mogen niet worden gecomposteerd.
Opbouw
Een goede opbouw van een composthoop bestaat uit lagen: fijn materiaal wordt afgewisseld met grof materiaal en ook droog materiaal met vochtig materiaal. Toetreding van zuurstof in de hoop zorgt voor een goed bacterieleven en een goede omzetting. Snoeien van bomen en heesters gebeurt voornamelijk in de herfst en winter. Maaien van het gazon vindt plaats in de zomer. Om een goede menging te krijgen van
 |
| Een hakselmachine is een prima hulpmiddel om dikke en lange stukken te verkleinen |
|---|
grof en fijn is het raadzaam het grove materiaal apart te leggen en in de zomer te mengen met het fijne materiaal.
Grof materiaal verkleinen
Grof materiaal moet worden verkleind. Snoeihout van bomen of heesters is meestal te dik of moeilijk in korte tijd te verteren door microben. In zo’n geval is een hakselmachine een uitkomst. Een hakselmachine is alleen rendabel wanneer er elk jaar veel materiaal te verkleinen valt. Misschien is het handig een machine aan te schaffen samen met buren. Wie een kleine tuin heeft, zal zich met snoeizaag en snoeischaar moeten behelpen. Er zijn hakselmachines die op benzine draaien of elektrisch worden aangedreven. Koop in ieder geval geen machine die met een slagmes werkt: deze machines zijn meer geschikt voor het onderhoud van plantsoenen.
 |
 |
|
| Hakselaar: principe van de freeswals | Hakselaar: principe van het spiraalvormige wormwiel |
|---|
Laatstgenoemde machines maken een oorverdovend lawaai (ca 105 dB(A)). Nieuwe typen zijn uitgerust met stil werkende wormwielen of een freeswals die takken vermorzelen en vermalen. Het geluidsniveau bedraagt ca 65 dB(A). Gehoorbescherming is nodig.
Zowel de freeswals en ook het wormwiel zorgen ervoor dat het te verhakselen materiaal niet terug slaat als het in de machine wordt gedaan. Het materiaal wordt in beide gevallen voldoende verkleind en geplet zodat micro-organismen er later gemakkelijk in kunnen doordringen.
Verteren
Bacteriën, schimmels en gronddiertjes helpen organisch materiaal bij het verteren. In het begin stijgt de temperatuur in de composthoop door de activiteit van talloze bacteriën. Bacteriën eten als het ware al het organische materiaal op. Door deze activiteit kan de
 |
| Een goede compostgrond is rul van structuur |
|---|
temperatuur wel stijgen tot 60° Celcius. Boven deze temperatuur broeden bacteriën zichzelf dood. Activiteit van schimmels is vaak goed zichtbaar in de vorm van witte (mycelium)draden in de composthoop. Na het verteringsproces ontstaat een rulle vorm van aarde, waarin nog deeltjes van plantaardig materiaal in grove vorm aanwezig zijn.
Voor de omzetting van organische stoffen gebruiken bacteriën veel zuurstof, koolstof (C) en stikstof (N). Energie voor de omzetting wordt vooral uit stikstof en koolstof gehaald. Daarom is het belangrijk dat er een uitgebalanceerde verhouding in het mengsel is tussen deze twee stoffen. Deze goede C : N-verhouding is nodig om rotten te voorkomen. In een onjuist evenwicht gaat composteren gepaard met stank.
Verschillende organische materialen hebben een
van elkaar verschillende C : N-verhouding
| Afvalsoort | C | N |
|---|---|---|
| Gemaaid gras | 12 | 1 |
| Keukenafval | 23 | 1 |
| Bladeren | 50 | 1 |
| Mest | 15 | 1 |
| Tuinafval | 7 | 1 |
Composthoop maken
Wie een middelgrote tot grote tuin heeft, zal ongetwijfeld een plaatsje kunnen vinden voor het opzetten van een composthoop. De eenvoudigste manier is het op elkaar leggen van al het afval. Maak de hoop niet groter dan één meter in het vierkant en maximaal één meter hoog. In een kleine tuin kun je zelf een opsluiting maken van hout, steen of van geplastificeerd draad. Wie snel klaar wil zijn koopt een kant en klare silo of bak voor composteren. Let er wel op dat vocht en zuurstof belangrijke factoren zijn in de omzetting van organisch materiaal: geregeld omzetten en bevochtigen is nodig. Versnellen van de compostering kan met behulp van compostveredelaar (Wolf) of compostversneller (ECOstyle). Mocht de composthoop toch een naar luchtje produceren, dan is ‘Stank-eter voor GFT- en vuilnisbak’ van ECOstyle een afdoend middel daartegen.
 |
 |
 |
||
| Compostsilo van geperforeerd metaal | Compostsilo van hout | Veredelaar |
|---|
Wanneer gebruiksklaar?
Na vier tot zes maanden is het organische materiaal omgezet. Wanneer compost naar verse bosgrond ruikt, is deze van goede kwaliteit. Compost wordt opnieuw gebruikt in de tuin. Dit kan door een flinke hoeveelheid rondom planten te strooien of door het onderwerken ervan door de bovenlaag van de grond. Het bodemleven wordt hierdoor geactiveerd en de (langdurige) werking van (kunst)meststoffen wordt ondersteund. Gebruik de eigen gemaakte compost ook als nieuwe struiken en vaste planten worden geplant.
Tips om goede compost te maken
* Verzamel organisch materiaal dat geschikt en verteerbaar is
* Maak de composthoop niet hoger dan één meter
* Klein (gehakseld) materiaal bevordert een snelle omzetting
* Zorg voor toetreding van vocht en zuurstof en/of geef voldoende vocht
* Zet de composthoop eens in de twee of drie maanden om
* Maak de composthoop het liefst op de grond
* Kies uitsluitend een halfschaduwrijke plaats
* Strooi kalk of verbeteraar na aanbrengen van een nieuwe laag afval
* Vermeng al een beetje verteerd organisch materiaal met nieuw materiaal
* Dek de composthoop af na het opbrengen van nieuw materiaal; dit zorgt voor een betere broei en omzetting van organisch materiaal
Met Eco Cycle kunt u overigens schoon composteren.
Wie niet zelf kan of wil composteren, kan compost kopen. Nadeel van gekochte compost kan zijn, dat je niet weet wat er allemaal in zit. Soms wordt deze compost vermengd met rioolslib. Daarin kunnen wel eens zware metalen voorkomen.
