Solanum dulcamare, bitterzoet

Planten worden gecultiveerd of leven in het wild. Een keur aan menselijke willekeur zou je het ook kunnen noemen. Waarom is die ene plant nou wel uitverkoren om in de tuin te groeien en de ander niet? De mens selecteert.

Maar waarop? Sommige onkruiden zijn de moeite waard om gezien te worden.

Van heinde en ver werden in het verleden planten al ingevoerd uit verre streken. Dat gebeurt nog steeds. De consument wil vooral verscheidenheid. Voor sommigen is zeldzaamheid het criterium, voor anderen een uitbundige bloei. Veel planten vallen daarbij overboord. Ze worden niet gezien of niet herkend. In feite is het maar net hoe je naar iets kijkt en wat je (erin) ziet. De mate van beschouwen bepaalt of wij een plant in ons territorium toelaten of niet. Planten die niet aan onze subjectieve criteria voldoen krijgen al snel het predikaat ‘wilde plant’ of nog erger ‘onkruid’.

De tweedeling gecultiveerd en wild speelt een belangrijke rol in ons dagelijks leven: de gecultiveerde tuin hebben wij het liefst in onze nabijheid, de natuur op afstand. Schijn bedriegt, de natuur is overal. Wij zijn voortdurend bezig datgene in stand te houden wat ons in een bepaalde situatie het beste uitkomt; in het ene geval de tuin, in het andere geval de natuur. Dit contrast schijnt o ns leven bijzonder te veraangenamen.

Op bovenstaande afbeelding staat een (akker)onkruid. Solanum dulcamara ofte wel bitterzoet. Voor mij staat in dit verhaal de plant figuurlijk model voor de tegenstelling natuur en cultuur. De schoonheid van de bloem doet beslist niet onder voor wat voor een vaste plant ook. De plaats die aan deze plant is toebedacht, ligt aan de buitenkant van de menselijke belevingswereld; op akkers en langs randen van struwelen. In contrast met de tuin, dat wel. Je moet de schoonheid van zo’n plant maar ontdekken, je kunt er net zo gelukkig mee zijn als met je favorietste vaste plantje.

Solanum dulcamare behoort tot de nachtschadefamilie (Solanaceae). In juni – augustus bloeit de plant met opvallend paarsblauwe bloemen en felgeel gekleurde helmknoppen. Kauw je op de stengel, dan is de smaak eerst bitter en later zoet. Beter kun je het kauwen laten; de plant is giftig! Op akkers en ook in de duinen komt de plant voor. Na de bloei komen er rode bessen aan. De bessen zijn niet giftig in tegenstelling tot tal van andere soorten uit deze familie. Tot de nachtschadeachtigen behoren enkele belangrijke consumptiegewassen: aardappel (Solanum tuberosum), tomaat (Solanum lycopersicum) en aubergine (Solanum melongena).